Als je jezelf in één woord zou moeten omschrijven, welk woord zou dat zijn? Best lastig om het beeld van jezelf in één term te vatten toch? Toch vinden veel mensen het (onbewust) labelen van mensen niet zo moeilijk. Niet alleen in wat we van iemand vinden, vinden we het fijn om er een label aan te plakken, maar ook in wat voor werk iemand doet. Een functietitel is immers ook een label. En dit is een vraag die ik geregeld krijg: Wat doe je nu eigenlijk? Het is een vraag waarbij ik toch een beetje weerstand voel, want waarom heb ik een titel nodig om in een hokje te passen? En word de ander of ikzelf er gelukkiger van wanneer ik in dat hokje pas?
Controle en overzicht
Labels zijn een primitief mechanisme waarmee we de werkelijkheid kunnen afbakenen (vereenvoudigen). Ze zijn praktisch en vormen een belangrijke hulpbron voor onze hersenen. In feite helpen etiketten ons een wereld te begrijpen die bijna altijd complex en diffuus is. Labels geven ons ook een duidelijk gevoel van controle en het geeft overzicht. Als we een persoon een label geven, kunnen we hem versterken of devalueren. Helaas islabelen in de huidige maatschappij onvriendelijk, onbehulpzaam en helemaal niet bevorderlijk. In ons dagelijks leven worden we immers al in hokjes geplaatst op basis van geslacht, klasse en geaardheid, en we moeten ook omgaan met andere labels zoals gevoelig, zwak, naïef, egoïstisch, enz. Eigenlijk zeggen deze terminologieën meer over wie ze zegt dan over degenen die ze ontvangen. Dat komt omdat degenen die ze gebruiken een beperkt perspectief op de werkelijkheid hebben. Zij zien alleen wat zij geloven, niet de werkelijkheid. In hun poging om de complexiteit van anderen te controleren, vervormen ze alles en reduceren ze het tot wat het niet is. Het belabelen van een ander gaat dus vaak gepaard met oordelen. Deze kunnen tot hardnekkige misverstanden leiden die consequenties kunnen hebben voor de persoon waar het om gaat. Daarnaast heeft het een groot effect op onszelf. Wanneer we etiketten die anderen op ons projecteren internaliseren, geven we onszelf aanleiding tot zelfbeperkende overtuigingen.
Vanuit neuroplastisch oogpunt
Maar het werkt ook de andere kant op. Want hoe jong of oud je ook bent, je bent altijd in staat om te leren en positieve overtuigingen je eigen te maken. Je kunt je brein namelijk beïnvloeden en ‘herstellen’. Dit fenomeen heet neuroplasticiteit. Dit doet het brein door het creëren van nieuwe hersencellen en het versterken van de verbindingen daartussen. Wel moeten de hersenen uitgedaagd blijven om maximale neuroplasticiteit te stimuleren. Je kunt je brein net als een spier trainen, gebruik je bepaalde hersencellen veel, dan worden deze sterker, gebruik je specifieke hersencellen niet, dan zullen ze na verloop van tijd verdwijnen.
Het bevorderen van neuroplasticiteit is dan ook vooral een kwestie van het trainen van je hersenen. Hoe moeilijker je een mentale opgave vindt, hoe beter het is vanuit neuroplastisch oogpunt. Het betekent namelijk dat er op dit vlak nog veel ruimte is voor ontwikkeling.
Als ik naar het afgelopen jaar kijk en ik moet wat labels op mijzelf plakken dan ben bijvoorbeeld ik directeur, trainer, ondernemer, maar ook bijvoorbeeld zorgzaam en liefdevol. Maar uiteindelijk gaat het niet om de labels die ik mijzelf op (moet) plakken of wat anderen doen, maar het gaat erom hoe laad ik deze labels voor mijzelf. Welke waarde geef ik aan deze labels? Maakt de invulling van deze labels mij gelukkig? Wanneer je terugblikt op het afgelopen jaar is dit een andere insteek om te reflecteren en het geeft je inzicht in aan welke ‘labels’ jij wil werken de komende periode. Want niet alleen vanuit ons hart, maar juist ook vanuit ons brein zijn we zelf verantwoordelijk voor ons eigen geluk. Anderen kunnen ons alleen maar daarin faciliteren.